Erbaa'nın Taşınmasında Etkili Olan Depremler

Erbaa'nın Taşınmasında Etkili Olan Depremler

1939 Depremi:1939 yılı Aralık ayının soğuk bir kış gecesinde 7,9 büyüklüğünde meydana gelen bu deprem, Erbaa ve Niksar'da büyük tahribata yol açmıştır. Kayıtlara Erzincan depremi olarak geçen bu deprem, Erbaa ile birlikte Niksar, Reşadiye, Suşehri, Koyulhisar, Erzincan ve Erzurum'u da etkilemiştir. Depremde Erbaa merkezde 319 kişi hayatını kaybetmiştir (Saatçigil, 1946-1947: 40).

1940 Depremi: 1 Ocak 1940 tarihinde 6,2 büyüklüğünde meydana gelen deprem, Erbaa'nın yanı sıra, Niksar ve Tokat merkezde de can kayıplarına ve yıkımlara yol açmıştır. Bu depremde Erbaa şehrinde 881 can kaybı yaşanmış, 1659 bina yıkılmıştır. Henüz 1939 Erzincan depreminin yaraları sarılmadan, meydana gelen bu deprem Erbaa şehrini ve halkını oldukça etkilemiştir.

1942 Depremi: Merkez üssü Erbaa-Niksar olan bu deprem, çok sayıdacan ve mal kaybına yol açmıştır. 7,2 büyüklüğündeki deprem Erbaa'yı adeta yerle bir etmiştir. Şehirde bir hamam ile bir kaç ahşap yapı ancak ayakta kalabilmiştir. Erbaa’da toplam 534 kişinin hayatını kaybettiği bu depremde 16 yangın hadisesi olmuş, tutuşan evlerin hemen tamamı yanarak yok olmuştur (Temiz ve Peynirci, 1996: 88). Depremin soğuk kış gününde olması depremin tahribatını ve can kayıplarını artırmıştır.

1943 Depremi: 27 Kasım 1943 tarihinde 7,3 büyüklüğünde meydana gelmiştir. 1939, 1940 ve 1942 depremlerinden sonra, şehirde halk zaten baraka, çadır tarzı derme çatma meskenlerde oturduğundan can ve mal kaybı diğer depremlere nispeten daha az olmuştur. İlçede toplam 12 can kaybı kaydedilmiştir (Saatçigil, 1946-1947: 41). Erbaa şehri ve yakın çevresinde 1939 yılı ve sonrasında art arda meydana gelen yıkıcı depremlerde çok sayıda can ve mal kaybı yaşanması, merkezi ve yerel yönetimi çareler aramaya sevk etmiştir. 1943 depreminden sonra yapılan araştırmalar sonucunda, şehir yerleşmesinin Kuzey Anadolu Fayı üzerinde yer alması ve zemininin alüvyal malzemeden oluşması nedeniyle iskâna uygun olmadığı, Erbaa'nındaha sağlam bir zemine taşınmasının gerekliliği ortaya konulmuştur.

Erbaa’da yaşanan depremlerin şehrin mevcut durumunuve daha sonraki gelişimini etkileyen çeşitli demografik, ekonomik ve kültürel sonuçları olmuştur. Verimli topraklar üzerinde kurulu Erbaa, sahip olduğu coğrafi konum avantajlarına bağlı olarak giderek bir merkez halini gelmiş, şehrin ekonomik gelişimine, nüfus artışı eşlik etmiştir. Depremlere kadar olan dönemde (1940 öncesi) düzenli ve hızlı bir artış gösteren Erbaa nüfusu, depremlerin etkisiyle duraklamış hatta azalma sürecine girmiştir. Depremler sonrasında herhangi bir göç yaşanıp yaşanmadığı ile ilgili bir veri bulunmamakla birlikte, depremin tahribatı ve deprem korkusu nedeniyle şehirden göç eden kişilerin olması muhtemeldir. Erbaa'nın 1927 yılında 5625 olan nüfusu, 1935 yılında 6951 kişiye ulaşarak hızlı bir artış içinde iken, depremlerle birlikte (1945 yılına kadar olan dönemde) nüfus artışı birden durmuş, hatta sayı olarak azalma sürecine girmiştir. 1945 sonrası nüfus yeniden artmaya başlamıştır. Depremlerin etkisiyle şehir nüfusu 1935 yılındaki sayısına ancak 1950 yılında tekrar ulaşabilmiştir. 1960 sayımıyla beraber nüfus hızlı artış sürecine girmiştir (Şekil 5).

(Büyütmek için resme tıklayınız)

Depremlerde çok sayıda can kaybı, yaralanmalar, psikolojik travmalar, insan kaynakları açısından büyük bir kayıp olmuştur. Depremlerde yıkılan binalar gibi şehrin ekonomik yapısı da çökmüştür. Daha düne kadar çeşitli ekonomik faaliyetlerle hayatlarını kazanan ve belirli zenginlikleri ellerinde bulunduran insanlar, sahip oldukları varlıklarını kaybederek yardıma muhtaç hale gelmişlerdir. 1942 depreminde 4 otel, 4fırın, 127 dükkân, 8 kahvehane, 13 depo, bir parti binası, bir mezbahane ve belediye binasının yıkılması (Saatçigil, 1946-1947: 40), Erbaa ticaret ve ekonomisinin yok olma noktasına geldiğini ortaya koymaktadır. 1942 depreminde 16 yangın hadisesi olmuş, tutuşan evlerin hemen hemen tamamı yanarak yok olmuştur. Yangınlar nedeniyle evlerin depolarında saklanan tütünler yanmıştır. Örneğin sadece bir evde (Basri Ünal'ın evinde) 2,5 ton tütün yanmıştır. O yıllardailçenin gelir seviyesinin oldukça yüksek olduğu ve başlıca geçim kaynağının tütüncülük olduğu düşünüldüğünde bu yangınların neden olduğu ekonomik kayıpların büyüklüğü anlaşılır.

Depremler çeşitli trajedilerin yaşanmasına, aile bireylerinin, aile büyüklerinin kaybedilmesiyle parçalanmış ailelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Toplumda sosyal bir çöküntü meydana getiren bu olaylar, toplumların hafızası sayılan yazılı ve yazılı olmayan eserlere konu olmuştur. 1939 depremiErbaa'yla birlikte Niksar, Reşadiye, Suşehri, Koyulhisar, Erzincan ve Erzurum'u da perişan etmiş, bu hat üzerinde 2600'den fazla can kaybı olmuştur. Olay "Erzincan Ağıtı" adıyla halk tarafından destanlaştırılarak ağızdan ağıza dolaşmıştır. Bu eserlerden en önemlilerinden birisi 1942 yılında Hakkı Sami Aydurmuş tarafından yazılan ağıttır. Bu ağıttan bir dörtlük şöyledir: “Felaket anında bak neler oldu”-“Yıkıldı Erbaa cesetle doldu”-“Nice menekşeler, laleler soldu”-“Bu kara günleri yaz kalem kalem” (Erdem, 2006: 157).

Tam sürüm için: http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt6/cilt6sayi24_pdf/yilmaz_ali_kemalettinsahin.pdf adresini ziyaret edebilirsiniz.