Erbaa Şehri ve Yakın Çevresinin Doğal Çevre Özellikleri
Kelkit Irmağı'nın alüvyonlarının oluşturduğu Erbaa Ovası'nın üzerinde yer alan Erbaa şehri ve yakın çevresi, temelde Permiyen ve Senozoyik yaşlı birimler üzerinde yer almaktadır. Çalışma alanının temelini Permo-Triyas yaşlı Turhal grubu metamorfitleri oluşturmaktadır (Aktimur vd, 1992: 26). Temel kayaları, Geç-Orta Jura Aglomera-Kumtaşı ve Geç Jura-Erken Kretase Kireçtaşı birimleri uyumsuzluk ile örtmektedir. Bu birimlerin üzerine baskın olarak Konglomera, Kumtaşı, Çamurtaşı, Şeyl ve Marn ardalanmasından oluşan Yumaklı Formasyonu gelmektedir. Bu birimler de, karasal ortamda oluşmuş Çerkeş Formasyonu tarafından uyumsuzluk ile örtülmektedir (Şekil 2). Erbaa basenindeki en genç birim, vadi tabanlarını dolduran Kuvaterner yaşlı birimlerdir. Çalışma sahasındaki Pliyosen çökelleri ve alüvyonlar, çakıl, kum, kil, marn ve çimentolanmamış kumtaşı-çakıltaşından oluşmaktadır (Keçer, 1990). 1942 Niksar-Erbaa yüzey kırığının bir kolu, eski Erbaa yerleşim yerine çok yakındır. Diğer yüzey kırığı ise Erbaa’nın güneyinde bulunan Esençay fay zonudur (Şekil 2).
Erbaa Havzası’nda temeli oluşturan Paleozoik yaşlı formasyonlar Hersinyen orojenezine maruz kalmış, bu temel üzerindeki Jura,Kreatese, Paleosen ve Eosen yaşlı çeşitli litolojik birimler ise Alpin orojenik hareketlerin etkisiyle kıvrımlı ve kırıklı bir yapı kazanmıştır. Böylece havzanın ana orografik hatları ortaya çıkmıştır. Pliyosen’de kapalı bir havza özelliğinde olan Erbaa Havzası’nda, flüvio-limnik özellikteki sedimentler oldukça geniş bir alanda depolanmıştır. Ancak havza üst Pleistosen’de dış drenaja açılarak bugünkü jeomorfolojik görünümünü kazanmıştır.
Erbaa şehrinin üzerinde yer aldığı Erbaa Ovası, denizden yüksekliği 200-250m. arasında değişen elips biçimli (yaklaşık eni 10 km, boyu 32 km) bir ovadır. Yüksekten bakıldığında eski bir su birikintisinin geride bıraktığı düz bir alanı andıran ovanın batı bölümü düze yakın bir görünüme sahip iken, doğu bölümünde ova yüzeyinden 50-70 m. kadar yüksekte bir takım tepeler bulunmaktadır. Tabanı yeni Kuvaterner alüvyonlarıyla örtülü olan ova, son derece aktif bir fay zonunda yeni oluşmuş ve halen oluşmakta bulunan bir çöküntü ovasıdır (Ardos, 1984; 1985: Pekcan, 1988-1992: 183). Ova, yaklaşık olarak doğu-batı uzanımlı ve birbirine az çok paralel uzanan faylar arasındadır.
Orta Karadeniz Bölümü'nün kıyı ardı kuşağında yer alan Erbaa'da uzun yıllar ortalamasına göre, en soğuk ay 3.7°C ile Ocak olup,en sıcak ay ise 23,5°C ile Temmuz'dur. (Şekil 3). Erbaa’da donlu gün sayısı 42 gün olarak belirlenmiştir. Donlu günler en çok Ocak (14.7), Şubat (10.5) ve Aralık (9.7) aylarında kaydedilmektedir. Erbaa'da yıllık yağış 440 mm. kadardır. Yağışlar daha çok ilkbahar ve sonbaharda toplanmıştır. Yıl içinde en çok yağış (%33) ilkbaharda; en az yağış (%15) ise yaz mevsimindedir. Yağışın aylara göre dağılışında ise, en çok yağış 57,5 mm. ile Mayıs ayında, en düşük yağış ise7,4 mm. ile Ağustos ayında görülmektedir(Şekil 3).
(Büyütmek için resme tıklayınız)
Türkiye geneli uzun yıllık verilerin Thorthwaite’ın yağış etkinlik indisine uygulanması sonucu elde edilen Türkiye iklim sınıflandırmasına göre Erbaa yöresinde yarı kurak-az nemli iklim tipi hüküm sürmektedir.
Erbaa şehri ve yakın çevresinin en önemli su kaynakları Erbaa Ovasını da oluşturan Kelkit Irmağı ve Tozanlı Çayı'dır. Bu ikisinin dışında ilçede Karakuş Çayı, İmbat Deresi, Keçeci Deresi ve Tanoba Deresi bulunmaktadır. Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde 'ab-ı hayat' diyerek övdüğü Kelkit Çayı, Niksar üzerinden Erbaa topraklarına girerek ovayı baştanbaşa kat ettikten sonra, Kale Köyü'ndeki Boğazkesen mevkiinde Amasya'dan gelen Tozanlı Irmağı ile birleşerek 'Yeşilırmak' adını alır.
Tam sürüm için: http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt6/cilt6sayi24_pdf/yilmaz_ali_kemalettinsahin.pdf adresini ziyaret edebilirsiniz.
Depreme Bağlı Yeri Değiştirilen Bir Şehir: ERBAA
Bu çalışmada, 1940’lı yılların başında Erbaa’da yaşanan yıkıcı depremler nedeniyle, şehrin başka bir yere taşınması incelenmiştir. Erbaa, Türkiye’nin kuzeyinde Orta Karadeniz Bölümünde Tokat iline bağlı bir ilçemerkezidir.
Eski ve Yeni Erbaa: Erbaa Şehrinin Yerinin Değiştirilmesi
Erbaa şehrinin yerinin değiştirilmesi, eski ve yeni Erbaa. Eski Erbaa (Foto 1), alüvyon arazi üzerinde kurulmuş olup, gerek KAFZ üzerinde yer alması, gerekse 1942 Niksar-Erbaa deprem kırığı ve Esençay Fayı'na yakın bir konumda bulunması nedeniyle deprem bakımından oldukça riskli bir bölgede yer almaktadır. Erbaa’nın, 1939, 1940, 1942 ve 1943 yıllarında...